Ik moet er ontelbaar vaak langsgefietst zijn, maar ik heb het gebouw nog nooit bewust gezien. Nu ik er dan eindelijk voorsta, vind ik dat onbegrijpelijk. Ik ben ziende blind geweest en heb me blijkbaar altijd laten afleiden door het indrukwekkende Asschergebouw aan de overkant van de straat. In een opvallende gele baksteen domineert het als een fort de Tolstraat. Maar tegenover dit gele kasteel ligt, iets terug van de straat en dus niet direct aan de stoep, Cinétol. Het gebouw is in 1929 door architect Leendert Van der Vlugt ontworpen als Tempel der Theosofie. De plattegrond is een cirkelsegment, met daarop een welvende gevel van beton en een kegelvormig koperen dak, gepatineerd tot een poederig groen. Het doet mij denken aan de grootste diamant ooit, de Cullinan, die enkele jaren voor de bouw van Cinétol door Joseph Asscher aan de overkant geslepen is. Door het glazen puntje van het dak en door de ruiten die als ribben aan de achterzijde van het gebouw omhoog rijzen, zou het licht van inzicht de tempel binnenvloeien.
Diamant, UFO; zie er in wat je wilt, dit toonbeeld van Nieuwe Zakelijkheid is overweldigend mooi.
Ik loop het gebouw binnen en word als vanzelf naar het midden getrokken. Naar waar het licht zich verzamelt op een plek waar acht kinderen en hun ouders op het bruine tapijt ademloos luisteren. Ze hangen aan de lippen van een sprankelende wervelwind die hen meesleept in het verhaal ‘De buurman leest een boek.’ Ze staat op en danst zoals het buurmeisje van de lezende buurman doet. Aangestoken door haar enthousiasme dansen alle kinderen mee. Vervolgens bonkt ze op de muur zoals de buurman doet om het meisje tot stilte te manen, alle kinderen bonken mee. Dan gaat het meisje trommelen, de kinderen trommelen mee. Het meisje bokst, jongleert, balt, en de buurman bonkt. Alle kinderen doen mee. Dan klopt de buurman op de deur met in zijn handen een cadeau. Het is een boek. De buurman en het meisje lezen verder in stilte. Totdat er een hond begint te blaffen…
Als het verhaaltje uit is worden de kinderen uitgenodigd op hun rug op het tapijt te gaan liggen. Ze doen het zonder uitzondering. Hun benen trappelen in de lucht en vervolgens rollen ze hun ruggetjes op tot zit. Het daglicht, of het licht der inzicht zo je wilt, speelt in vlekjes over hen heen. Door het onstuimige weer zijn de ruiten bedruppeld met regen en de op dat moment doorbrekende zon wordt in vlakjes gebroken, als door de facetten van een diamant.
De kerngedachte van de theosofie is dat alle wezens in essentie één zijn, alles leeft en ontwikkelt zich – van de kleinste deeltjes tot planten, dieren, kinderen, diamanten en hele melkwegstelsels. Vandaag waren acht kinderen, hun ouders en Marloes – want zo blijkt ze te heten – voor even één. Na afloop worden e-mailadressen uitgewisseld en haast zonder uitzondering willen de kinderen terugkomen naar het voorleestheater dat Marloes biedt in dit door licht overgoten boekenpaleis.
Ze neemt me mee naar buiten om het toekomstige onderkomen van de Cinétol bibliotheek te laten zien, want ze gaan binnenkort verhuizen. In de nieuwbouw van het Asscherkwartier wordt in het pand van het Van Ostadetheater een ruimte ingericht voor de bibliotheek. Het wordt een vierkant lokaal zonder daglicht. Marloes maakt zich een beetje zorgen, maar ook als het daglicht straks heel anders valt, brengt ze het ‘licht van inzicht’ gewoon mee naar binnen, zegt ze. Dat hoort bij de rijke geschiedenis die bibliotheken nu eenmaal hebben.
Onder een dubbele regenboog fiets ik terug naar huis.
De uitzending op Amsterdam FM van Paperback Radio kan je hieronder terugluisteren: